'De koning die nar speelde aan eigen hof'

Tekst: Rynk Bosma
Foto's: wijlen Gert Gort

De Keatsfreon…

Het hart sloeg iets sneller toen eindelijk de favoriete schrijver Simon Vestdijk uit eigen jeugd in verband werd gebracht met de kaatssport. Alle romans gelezen maar nooit was het opgevallen dat de romanschrijver uit Harlingen en later Doorn het ooit over Roukema heeft gehad. Schrijver Eddy de Vries gebruikt de passage uit het boek De Ziener als opmaat voor zijn omvangrijke verhaal over de Harlinger Ids Roukema. Dat is te lezen in De Keatsfreon 2018  en daarmee geeft De Vries een prachtig vervolg aan zijn eerste bijdrage uit 2017 over de Harlinger kaatsfamilie Van Dijk, waarvan de ‘ridder’ van die familie zo langzamerhand wel een keer een iets hardere waarheid verdient, maar dat terzijde.
 
Opnieuw een prachtig verhaal, ditmaal dus over de roemruchte Ids Roukema die ooit in Midlum om prijs en premie kaatste met alle hout aan de telegraaf. Het is zo goed als donker als Roukema aan de opslag staat. ‘Nou seun, dou hest de pries’, zegt hij tegen maat Ulbe Posthuma. ‘Hoe su’, vraagt Ulbe, ‘Dou must toch nog opslaan?’ ‘Laat dat maar aan mij over’, zegt Ids fan Harns. Hij stopt de bal in zijn broekzak en doet alsof hij opslaat…niemand ziet de bal en Ids roept ‘zitbal’ en gaat met de prijs naar huis.
 
De glorie van de in 1889 geboren Ids begint als zeventienjarige in 1906 en zal twintig jaar later eindigen als Roukema zijn laatste PC kaatst. Het einde wordt begeleid door een fraai stijlbloempje van De Vries: ‘Het is bijna een stil afscheid van de grote koning die tegelijkertijd aan zijn eigen hof de nar speelde’. Op 15 mei 1949 overleed de kaatser die het clichématige ‘Drie spul is uut’ tot lijfspreuk had verheven. Zijn zoon Jan vertelde ooit over een partij in Leeuwarden. Ids op de motorfiets naar Leeuwarden maar hij kreeg pech en kwam te laat. ‘Het partuur van vader met Hans Knol en Klaas de Jager stond al met 5-1 achter. ‘Gaan maar weer naar huus Ids, dit wud niks meer vandaag’, hij antwoordt: ‘Naar huus? Niks daarvan, drie spul is uut!’ En de partij werd alsnog gewonnen.
 
Een ander verhaal in de Keatsfreon gaat over Pieter Baukes Yetsinga (1865-1943) en dat verhaal is vooral opvallend omdat auteur Pieter Tolsma aantoont dat rondom 1915 al dezelfde discussie over de kaatssport werd gevoerd als nu. Een dominante opslag, te zware ballen en geheel eigentijds de verderfelijke invloed van de geldprijzen. Dat alles overigens volgens hereboer Yetsinga uit Arum.
 
Pieter de Groot schetst een fraai portret van de geharnaste en ijzeren Jan Rodenhuis die in 1917 werd geboren. Een man met grote verdiensten en ook een man met principes, zo schrijft De Groot. Een ‘geboren leider’ die alleen tegenspraak met goede argumenten duldde. Een man ook die de woorden van zijn heit uit Húns een hele leven meedroeg. ‘Ik hoopje net dat de minsken letter sizze, dat ik mear nommen ha as jûn.’ Zo zei Rodenhuis bij zijn afscheid in 1982 als voorzitter van de KNKB.
 
Verder komt de schepper van het zo fraaie beeld van Hotze Schuil in Harlingen, Hans Jouta, aan het woord over eigen werk. Om even in Harlingen te blijven, ook mooi is de hommage in foto’s aan fotograaf Gert Gort die op 28 januari 2011 op 49-jarige leeftijd overleed. ‘Met weemoed, maar ook met een glimlach denken we terug aan Gert, aan wat voor bijzondere man hij was en welke prachtige foto’s hij gemaakt heeft’, aldus de ware en oprechte woorden van Anneke Westra.
 
De Keatsfreon kent ook nu weer vaste rubrieken als het lezenswaardige jaaroverzicht van Agatha Hijlkema, Keatskronyk 2017, en natuurlijk de verantwoording middels het jaarverslag van Frans Dijkstra van de ‘Stichting Exploitatie Kaatsmuseum’ en de ‘Stichting Collectie en Documentatie Kaatsmuseum’.  Liefhebber  Bauke Nicolai benadrukt zijn liefde voor het wallball nog maar eens  door de ambitie wallball als Olympische sport ter sprake te brengen. En ook mag de oneindige historische kennis van Sytse Keizer over ’t Sportterrain de Kolk niet onvermeld te blijven.
 
Dat alles maakt de Keatsfreon tot een aantrekkelijke opwarmer zo in de aanloop naar het seizoen. Toch enkele kanttekeningen. Wat lengte van de verhalen betreft zou het iets korter kunnen. Dat betreft met name het  verhaal over Ids Roukema. Wel begrijpelijk trouwens die lengte, want wie zich in die tijd verdiept wordt helemaal gegrepen door al die fantastische verhalen, bijna allemaal even mooi om op te schrijven.
 
Een andere kanttekening is dat het huidige kaatsen bijna niet aan de orde komt, behalve dan in het jaaroverzicht. Daarmee loop je het gevaar dat je niet toegankelijk bent voor een jonger publiek. Een verhaal bijvoorbeeld over de in 2017 afscheid nemende Alle Jan Anema, of een jaar eerder over het afscheid van Daniël Iseger of Johan van der Meulen zou het prachtige blad iets meer jeugdig elan geven.