Durk Gjaltema 1952-2025
Tekst: Rynk Bosma
Foto: Henk Bootsma
Vrijwilliger, voorzitter van kaatsclub KV Pieter Jellema in Peins, tien jaar ‘shirtsjewasker’ voor de KNKB, coach van het jongenspartuur in 1996. Durk Gjaltema deed het allemaal. Kaatsen was voor de op 8 juni 1952 in Peins geboren Durk een liefde voor het leven. Een liefde met twee kamers want het kaatsen moest concurreren met die andere liefde en dat was ‘it aaisykjen’. Tien kinderen telde het gezin Gjaltema, zeven meisjes en drie jongens. Als kind opgroeien in het dorp Peins van vlak na de oorlog zou je anno nu kunnen omschrijven als opgroeien in ‘Die Welt von Gestern’. Een wereld die niet meer bestaat.
Heit Piet Gjaltema stond in 1949 in de finale van de Bond in Franeker voor Peins. Jan Faber sloeg op terwijl Piet de Boer het achterperk verdedigde. Het was niet genoeg tegen het winnende Harlingen met Hotze Schuil. Maar het glorierijke moment bleef hangen in ‘It lytse hûske mei tolve minsken’, zoals Durk het later vertelde. Dus was het geen wonder dat Durk in het voorjaar ‘Dagen ûnderweis wie mei in stik koeke yn ‘e bûse en wetter drinke út de spoaren fan de reed as it reind hie.’
Al vroeg werd Durk ingewijd in de geheimen van de natuur en de zielenroerselen van de ‘ljip’. Niet alleen vrijetijdsbesteding maar voor heit Piet ook een welkome aanvulling op het inkomen. Twaalf eieren werden in Leeuwarden verkocht voor twaalf gulden en die inkomsten kon het kinderrijke gezin Gjaltema wel gebruiken.
‘Ik hear de klakson fan dat blauwe Dafke noch’, zo vertelde Durk in 2019. De ode aan heit Piet Gjaltema in zijn laatste levensjaren. ‘Wy as soannen gienen dan mei him yn it blauwe Dafke yn de daam stean. Heit fertelde dan op hokker ikker ien of mear aaien leinen. Wy út de auto om se op te heljen, hy wist betiden ek noch hoefolle aaien yn it nêst sieten. As wy op de ferkearde ikker sochten dan klaksonearde hy.’
Op het kaatsveld behoorde Durk tot de generatie Tjisse Wallendal en Wiep van Wieren en ook Durk zat in de A-klas. Zijn mooiste moment was de derde prijs op de Jong Nederlandpartij die hij samen met Auke de Haan won. Een tweemans formatie die het op vijf eersten gelijk verloor van Sint Jacobiparochie met Klaas Herrema, Tinus Boomstra en Tjisse Wallendal. Het kaatsleven van Durk zou echter door gezondheidsproblemen niet lang duren. Voor zijn dertigste jaar stopte hij.
Vijftien jaar lang was Durk voorzitter van KV Pieter Jellema in Peins. Tien jaar lang was hij de ‘shirtsjewasker’ van de KNKB, maar Durk was meer dan dat alleen. Kaatsers konden hun verhaal aan hem kwijt, hij kreeg verhalen te horen die alleen in de kleedkamer thuishoorden. Hij kreeg het vertrouwen omdat kaatsers wisten dat het ‘veilig’ was Durk in vertrouwen te nemen. Want hij leefde volgens het motto dat ‘Spreken zilver is, maar zwijgen goud’.
Het goud dat hem in een ander opzicht ook wist te raken. ‘Ik ha nea in gouden horloazje wûn mei it keatsen’, zo vertrouwde hij Johannes Brandsma een keer toe. Johannes bezocht Durk geregeld en na die opmerking gaf Johannes hem een gouden horloge die hij zelf had gewonnen. En toen werd zwijgen opnieuw goud, maar deze keer was het een emotioneel zwijgen want dat gebaar raakte Durk diep.
De ziekte door asbest dwong Durk te stoppen als ‘shirtsjewasker’. Het gebaar van die in het weekeinde gewonnen krans aan de deur vertelde alles over de verhouding die Durk had met de kaatsers. De in Peins opgegroeide Menno van Zwieten droeg vorig jaar zijn eerste PC-winst op aan Durk. Een Balkearder van toen:
De fêste byld houde gesichten efter de reklameboerden. Mei de fanselssprekkendheid fan dy reklameboerden, as soenen se der altiten sitte. It sykjen nei dy grutte hoed op de boppe, in tean of in hiele foet dy’t boppe de reklameboerden útstekke. It is sykjen om ‘e nocht want dat bekinde byld is der net dit jier. Gjin Durk Gjaltema, gjin reek fan in swier sjekje, net it grutste wurd fiere, ek al wie it allinne mar om de minsken net te folle yn eigen hert sjen te litten.
In man mei twa kanten, in sachte man dy’t wit dat je it yn it libben net kado krije dy’t ynkapsele wurdt troch de man mei in soad wurden. De haadklasser dy’t dit wykein in krânse oan syn doar hong wist wol better. Ik wit ek wol better, dêrom twa krânsen, de iene foar de man mei in soad wurden op it keatsfjild, nei dy oare krânse moat je sykje om him goed te sjen. Sa’t dat opgiet foar alles wat weardefol is, je moatte der wat muoite foar dwaan.
Durk Gjaltema overleed op 16 september 2025 en hij werd deze week op ontroerende wijze herdacht door kaatser Aloysius Freitag met de woorden: ‘Do libbest fierder yn myn hert, yn ’e ferhalen dy’t ik oer dy fertelle sil, yn ’e waarmte dy’tsto yn myn libben brocht hast’.