contact zoeken wedstrijden

Douwe Helfrich: ‘Wy hiene gjin wurden nedich’

Tekst: Rynk Bosma
Foto's: Rynk Bosma en kaatshistorie.nl

In het Keatsmuseum wordt op zaterdag 28 september om 14.00 uur een tentoonstelling geopend over Sjouke Helfrich in aanwezigheid van zijn zonen Catharinus en Douwe Helfrich en andere familie. Sjouke Helfrich was een groot kaatser die in de jaren dertig maar liefst vijfmaal achterelkaar het puntenklassement won van 1934 tot en met 1938. Hij stond in het achterperk en vaak op de boven. Sjouke was niet al te groot en dus lag het voor de hand dat hij de bijnaam ‘lytse bakker’ kreeg.
 
Klein van postuur dus maar groot in zijn principes. Een sociaal mens, een principieel mens ook die legendarisch was om zijn goede omgangsvormen met zijn maten. Voor Douwe een heit die hij ‘Noch altiten mist’. Want ‘Wy hienen gjin wurden nedich om elkoar te begripen.’ De door Sjouke gewonnen fruitschaal op tafel in huize Helfrich ademt nog de aanwezigheid van Sjouke. Het gouden horloge dat Sjouke in 1932 in Bitgum won heeft hij later voorzien van een inscriptie met de naam en geboortedag van Douwe: 27-6-1942.

Douwe toont het in Bitgum in 1932 gewonnen gouden horloge met inscriptie van eigen geboortedatum
Douwe toont het in Bitgum in 1932 gewonnen gouden horloge met inscriptie van eigen geboortedatum

Sjouke werd in 1909 geboren en bijna twee decennia later in 1928 maakte hij zijn entree tussen de groten van die tijd. ,,Under de skoaljonges hie ús heit de earfolle bynamme fan ‘de Taede ûnder de skoaljonges’. Syn earste priis wûn hy yn Holwert yn 1928. Foaryn by Klaas de Jager. De ballen op hichte liet hy fleane, hy doarde net. Oant Klaas de Jager tsjin him op syn Harnzers sei ‘Dou most der niet altijd voor weg stappe jonge’. En doe gie alles fuort.’’
 
Sjouke dus tussen mannen als Taede Zijlstra, Ids Jousma, Klaas Kuiken om het meest in het oog springende fameuze trio maar te noemen. Zo beroemd dat de drie kaatsers een plekje in de eeuwigheid wisten te veroveren op de doos van een sigarenmerk. Hoe hoog de ster van Sjouke was gestegen, bleek wel elf jaar na zijn entree. Het is dan 1939 en de toen 38-jarige Taede Zijlstra kwam bij Sjouke met de vraag: ‘Ik wol noch ien kear de PC winne, wolsto my helpe om dy te winnen?’ Het was alsof de maestro uit Witmarsum voorvoelde dat zijn grote tijd als kaatser bijna voorbij was.
 
De missie slaagde met Taede voor de derde maal als koning van de PC. Ynze Kuperus was de derde maat. Het zou de laatste  vooroorlogse PC zijn voordat de oorlog uitbrak en alles anders zou worden. Het ‘interbellum’ met grote namen en grote geldprijzen was voorbij. Ruwe kaatstijden ook met altijd de onwelriekende, maar toen heel begrijpelijke geur van ‘kopen en verkopen’, iets vriendelijker gezegd het ‘partsjen’.

Sjouke Helfrich koning van PC 1937
Sjouke Helfrich koning van PC 1937

Douwe herinnert zich de vele ‘loopkes’ (verhaaltjes of anekdotes) die zijn vader hem vertelde. Bijvoorbeeld over Taede: ,,Taede roaide op de bûtenline en dan lieten de achterynsen him gauris falle want se seagen de ballen bûten. Us heit stie altiten in heale meter foar de kwealine sadat hy twa stappen dwaan koe.’’ Sjouke was een principieel man die nooit meedeed aan het ‘partsjen’ in de betekenis van de partij verkopen. Maar het grote publiek scheerde voor de oorlog gemakshalve alles over één kam.
 
,,Dan stie ús heit yn Kimswert achteryn en hy stie achter, dan seinen de minsken op de banken achter it perk fan: ‘Sjouke wy witte it wol hear dat jim it ferkocht ha’. Wylst hy dêr nea oan meidien hat.’’
 
De ‘lytse bakker’ verhuisde van Kimswert naar Zurich en daarna kwam hij als ‘bakkersfeint’ bij bakker Cornelis Westra in Sint Jacobiparochie terecht. Voor KV Het Noorden een welkome versterking want Sint Jacobiparochie won drie keer achterelkaar de Bond met Dooitzen de Bildt en Klaas Kuiken. De blauwe wandtegel van de NKB uit 1933 hangt nog in huize Douwe Helfrich. Met als ‘loopke’: ,,Dooitzen wie in rêstich man, yn it fjild wolris wat passyf, hy wachte ôf en kaam net op de bal ta. Klaas hie dêr wolris in hekel oan en dy sei in kear lulk: ‘Dou hytst Dooi en bist un doaden één’.’’
 
Zoals gezegd, na de oorlog werd alles anders. Sjouke werd het symbool van de generatie van voor de oorlog. Het was ook Sjouke die Hotze Schuil ‘ontdekte’ als je het zo mag noemen. Klaas de Jager kwam een keer niet opdagen omdat de verdiensten in de haven groter waren die dag dan de sterk afgeslankte prijzen van na de oorlog. Dus vroeg Sjouke Hotze erbij die tussen het publiek stond. Tot zijn dood heeft Hotze altijd gezegd: ‘Sjouke heeft mij het kaatsen geleerd’. Douwe is Hotze altijd dankbaar gebleven dat hij zo royaal zijn vader die eer gunde.
 
Sjouke was na de oorlog fameus om zijn diplomatieke gaven als het niet liep. Met de fluwelen woorden ‘Gean noris hinne en besykje it ris sa’. Het is de PC van 1948, opslager Marten van der Leest is de richting wat kwijt in de eerste omloop. ,,Marten wie wat gysten (onstuimig) en by elke bal bûten moast it noch gekker. Us heit sei doe tsjin him: ‘Jou op dy bal, as wy it winne wolle sil ik sels wol’. Earst fansels ien kear besykje, dat mocht doe. Ien kear opslaan en doe joech hy de bal werom oan Marten: ‘No do mar wer’. Marten hie der dy dei noait wer ien bûten.’’
 
Het was in 1948 een gedenkwaardige PC met een finale tussen Marten van der Leest, Theun de Bruin en Sjouke Helfrich tegenover Hotze Schuil, Aebe Haima en Riemer Reinalda. Het is 5-5 en 6-6 en een kaats voor de middenlijn. ,,Theun en ús heit nei it perk en Theun sei ‘Het is om bij neer te vallen zo spannend’. Us heit tocht fan ‘Ik hoop al dat ik him krij’. Mar Theun krige him, Haima liet him glippe en doe moast der metten wurde. Hotze trêde it al fêst út, it each fan de meester en doe stapte hy op ús heit ôf mei de wurden ‘Gefeliciteerd Sjouke’. It skilde sa’n tolve sentimeter.’’

v.l.n.r.: Riemer Reinalda, Hotze Schuil, Aebe Haima en scheidsrechter Klaas Wierda. Knielend v.l.n.r.: Marten van der Leest, Theun de Bruin en Sjouke Helfrich
v.l.n.r.: Riemer Reinalda, Hotze Schuil, Aebe Haima en scheidsrechter Klaas Wierda. Knielend v.l.n.r.: Marten van der Leest, Theun de Bruin en Sjouke Helfrich

 In 1951 stopte Sjouke Helfrich en de puntenteller stond toen op 534 punten. Een grootheid van twee tijdperken, van voor en vlak na de oorlog. Hoe groot vertelt het volgende ‘loopke’: ,,It siet in kear goed fêst mei Sjouke op de PC en AEbe Haima frege Hotze ‘Dit moat oars, do mar even yn it perk’. ‘Fraagstou ut him even?’ Sa grut wie dus it respekt foar Sjouke Helfrich.’’

De beide zonen Catharinus (18-4-1937) en Douwe werden op het kaatsveld door die glorie min of meer beroofd van hun eigen identiteit zoals dat ook bij de kinderen van de Van Wierens gebeurde. Alle daden in het perk werden afgemeten naar de normen van de vader. Een bal boven: ‘Kinst wol sjen dat it ien fan Sjouke is’. Een bal mis: ‘It is gjin Sjouke’. Altijd die vader dreigend op de achtergrond en de tragiek van dat alles was nu juist dat die voorgrond helemaal niet paste bij de bescheidenheid van de mens Sjouke. ‘Wy hienen gjin wurden nedich om elkoar te begripen’ en daarom reist Douwe Helfrich net als Catharinus elk jaar naar Kimswerd om er namens de familie Helfrich te zijn. En nooit met lege handen, altijd met gebak, geheel in de geest van de ‘lytse bakker’.

v.l.n.r. EAbe Haima, Hotze Schuil en Sjouke Helfrich
v.l.n.r. EAbe Haima, Hotze Schuil en Sjouke Helfrich

Hoofdsponsoren

Businesspartners

Mobiliteitspartners

Suppliers